Karbon-14 metodu (karbon tarihleme ya da radyokarbon yöntemi olarak da bilinir), arkeoloji ve jeoloji gibi bilimlerde organik maddelerin yaşını belirlemek için kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem, özellikle 50.000 yıla kadar olan fosil ve antik nesnelerin yaşını belirlemek için idealdir.

Karbon-14 izotopu, kozmik ışınların atmosferdeki azot atomlarına çarpmasıyla oluşur. Bu radyoaktif karbon, atmosferdeki karbondioksit (CO₂) ile birleşerek bitkiler tarafından fotosentezle emilir. Bitkileri yiyen hayvanlar da karbon-14’ü vücutlarına alır, böylece karbon-14, tüm canlı organizmaların dokularında bulunur. Canlı bir organizma öldüğünde, karbon alımı durur ve dokulardaki karbon-14 zamanla bozunarak azalmaya başlar.

Karbon-14, radyoaktif bir izotop olduğundan, sabit bir yarılanma ömrüne sahiptir (yaklaşık 5.730 yıl). Yani bir organizma öldüğünde, vücudundaki karbon-14 miktarı her 5.730 yılda bir yarıya iner. Arkeologlar ve jeologlar, bir fosilin ya da organik materyalin ne kadar karbon-14 içerdiğini ölçerek ne kadar zaman önce öldüğünü, dolayısıyla yaşını hesaplayabilirler.

Karbon-14 metodunun bazı özellikleri:

• Yalnızca organik materyallerde kullanılır: Fosiller, ağaç halkaları, kemikler, bitki ve hayvan kalıntıları gibi karbon içerikli materyaller üzerinde uygulanabilir.
• Sınırlı bir zaman aralığı için etkilidir: Yaklaşık 50.000 yıla kadar olan tarihlendirmelerde kullanılır. Daha eski materyallerde karbon-14’ün çoğu bozunduğu için ölçüm yapılamaz.
• Çevresel faktörler etkileyebilir: Karbon-14 miktarını etkileyen çevresel değişiklikler ve kozmik ışınlardaki değişkenlikler, tarihleme sonucunu etkileyebilir, ancak bu etkenler genellikle kalibrasyon yöntemleriyle dengelenir.

Karbon-14 metodu, arkeoloji ve jeoloji alanında eski medeniyetlerin kalıntılarının, fosillerin ve geçmiş ekosistemlerin yaşını belirlemek için yaygın olarak kullanılır.

Karbon-14 Metodunun Çalışma Prensibi:

1. Karbon-14 (C-14), atmosferde bulunan doğal bir radyoaktif izotoptur ve az miktarda da olsa tüm canlı organizmaların bünyesinde bulunur.
2. Canlı bir organizma, atmosferdeki karbondioksiti soluduğunda ya da bitkiler aracılığıyla besin zincirine aldığında, vücudunda bir miktar karbon-14 toplar.
3. Organizmalar öldüğünde, karbon-14 alımı durur ve bünyesindeki karbon-14 atomları zamanla bozulmaya başlar. Karbon-14, beta bozunmasıyla azot-14’e dönüşür.
4. Karbon-14 izotopunun yarılanma ömrü yaklaşık 5730 yıldır, yani bir örnekteki karbon-14 miktarı bu sürede yarıya iner.
5. Bilim insanları, bir organik örnekteki karbon-14’ün mevcut miktarını ölçerek, o canlının ne zaman öldüğünü ve dolayısıyla fosilin ya da kalıntının yaşını hesaplayabilirler.

Kaynak: Moleküler Biyoloji ve Genetik telegram kanalı

Bu yazıda yapay zekadan yararlanılmıştır.